Η πρόσληψη ωμέγα-3 λιπαρών οξέων από λιπαρά ψάρια ή συμπληρώματα σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο άσθματος.
Μελέτες παρατήρησης αναφέρουν ότι η υψηλότερη πρόσληψη ιχθυελαίου σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο άσθματος (1-2).
Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Clinical and Experimental Allergy (1) αναφέρονται τα εξής: «Μια δίαιτα πλούσια σε ψάρια ή μουρουνέλαιο μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για άσθμα και ατοπικές ασθένειες. Ωστόσο, προηγούμενες μελέτες δείχνουν αντικρουόμενα αποτελέσματα και δεν έχουν μελετηθεί οι πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της κατανάλωσης ψαριών κατά την παιδική ηλικία στο άσθμα ενηλίκων». Σε μια μεγάλη πληθυσμιακή μελέτη, η Αναπνευστική Υγεία στη Βόρεια Ευρώπη (RHINE), 16.187 άτομα ηλικίας 23-54 ετών απάντησαν σε ένα ερωτηματολόγιο. Οι σχέσεις μεταξύ της κατανάλωσης ψαριών ή μουρουνέλαιου και άσθματος/ συμπτωμάτων άσθματος αναλύθηκαν χρησιμοποιώντας πολλαπλές λογιστικές αναλύσεις. Το συμπέρασμα της μελέτης ήταν το εξής: «Ένα ελάχιστο επίπεδο εβδομαδιαίας πρόσληψης ψαριών στην ενηλικίωση συνδέθηκε με προστασία από τα συμπτώματα άσθματος σε αυτή τη μεγάλη βορειοευρωπαϊκή πολυκεντρική μελέτη. Τα άτομα που δεν έτρωγαν ποτέ ψάρια στην παιδική ηλικία είχαν αυξημένο κίνδυνο για άσθμα. Και τα δύο υποδεικνύουν ένα πιθανό όφελος της κατανάλωσης ψαριών στο άσθμα».
Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Tuberculosis and Lung Disease (2) τα άτομα που μελετήθηκαν ήταν 1002 έγκυες Ιαπωνέζες. Χρησιμοποιήθηκε ένα ερωτηματολόγιο για την αξιολόγηση των διατροφικών συνηθειών. Το συμπέρασμα της έρευνας ήταν το εξής: «Τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι η κατανάλωση ψαριών και η υψηλή αναλογία ωμέγα-3 προς ωμέγα-6 πρόσληψης πολυακόρεστων λιπαρών οξέων σχετίζεται με μειωμένη εμφάνιση άσθματος σε νεαρές ενήλικες Ιαπωνέζες».
Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που τρώνε ψάρι περισσότερο από μια φορά την εβδομάδα έχουν ένα τρίτο του κινδύνου να πάθουν άσθμα σε αντίθεση με τα παιδιά που δεν τρώνε ψάρια τακτικά (3).
Διάφορες κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η αύξηση της πρόσληψης ωμέγα 3 λιπαρών οξέων μέσα από συμπληρώματα ωμέγα-3 που περιέχουν EPA και DHA προσφέρει σημαντικά οφέλη στη θεραπεία του άσθματος. Συγκεκριμένα έχουν παρατηρηθεί βελτιώσεις στην ανταπόκριση των αεραγωγών σε αλλεργιογόνα, καθώς και βελτιώσεις στην αναπνευστική λειτουργία (4-5). Οι ερευνητές μιας από αυτές τις μελέτες (5) που δημοσιεύθηκε στο International Archives of Allergy and Applied Immunology ανάφεραν τα εξής: «Η φλεγμονή των αεραγωγών αποτελεί βασικό συστατικό του άσθματος. Η πρόσληψη τροφής με ωμέγα-3 λιπαρά οξέα σχετίζεται με χαμηλή συχνότητα φλεγμονωδών ασθενειών, όπως το άσθμα. Αντιμετωπίσαμε 12 ασθματικούς ασθενείς με ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και αναφέραμε τα θετικά αποτελέσματα αυτής της μονοετούς διπλής-τυφλής μελέτης. Τα αποτελέσματά μας είναι υπέρ της χρήσης των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων».
Πιο πρόσφατες μελέτες παρέμβασης ανέφεραν ένα δυνητικό όφελος από τη χρήση ιχθυελαίου για το άσθμα (6-7).
Σε μελέτη του 2006 στο περιοδικό Chest (6) αναφέρθηκε ότι προηγούμενες έρευνες έδειξαν ότι η λήψη συμπληρωμάτων ιχθυελαίου έχει προστατευτική επίδραση στην προκαλούμενη από άσκηση βρογχοσυστολή σε ελίτ αθλητές, γεγονός που μπορεί να αποδοθεί στις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές του ιχθυελαίου. Δεδομένου ότι η προκαλούμενη από άσκηση βρογχοσυστολή στο άσθμα περιλαμβάνει απελευθέρωση προ-φλεγμονώδους μεσολαβητή, είναι δυνατό το συμπλήρωμα ιχθυελαίου να μειώσει τη σοβαρότητα της προκαλούμενης από άσκηση βρογχοσυστολής σε ασθματικά άτομα. Έτσι οι ερευνητές αποφάσισαν να καθορίσουν την αποτελεσματικότητα της λήψης συμπληρωμάτων ιχθυελαίου στη σοβαρότητα της προκαλούμενης από άσκηση βρογχοσυστολής σε άτομα με άσθμα. 16 ασθματικοί ασθενείς με τεκμηριωμένη προκαλούμενη από άσκηση βρογχοσυστολή συμμετείχαν στη μελέτη στη φυσιολογική τους δίαιτα και στη συνέχεια έλαβαν είτε κάψουλες ιχθυελαίου που περιείχαν 3,2 g EPA και 2,0 g DHA ή κάψουλες placebo ημερησίως για 3 εβδομάδες. Στην αρχή της μελέτης (κανονική δίαιτα) και στο τέλος κάθε φάσης θεραπείας, αξιολογήθηκαν διάφορες μετρήσεις πριν από την άσκηση και μετά από την άσκηση. Το συμπέρασμα της μελέτης ήταν το εξής: «Τα δεδομένα μας δείχνουν ότι η λήψη συμπληρωμάτων ιχθυελαίου μπορεί να αποτελέσει μια δυνητικά επωφελή μη φαρμακολογική παρέμβαση για ασθματικά άτομα με προκαλούμενη από άσκηση βρογχοσυστολή».
Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2009 στο περιοδικό International Archives of Allergy and Immunology (7) ερευνήθηκε η αντιφλεγμονώδης δυνατότητα των ωμέγα-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων σε ειδική βρογχική φλεγμονή. Σε αλλεργικούς ασθματικούς έγινε πρόκληση με τη χρήση μοντέλου πρόκλησης αλλεργιών χαμηλής δόσης. Αυτή η διπλή τυφλή μελέτη χορήγησε τυχαία σε 23 αλλεργικούς ασθματικούς (ηλικίας 22-29 ετών) είτε συμπλήρωμα με μείγμα εμπλουτισμένου λίπους ωμέγα-3 είτε εικονικού φαρμάκου για 5 εβδομάδες. Μετά από 3 εβδομάδες, οι ασθενείς προκλήθηκαν καθημερινά με χαμηλές δόσεις αλλεργιογόνου ακάρεων για 2 εβδομάδες. Οι ερευνητές συμπέραναν: «Τα αποτελέσματά μας παρέχουν στοιχεία ότι η διατροφική λήψη συμπληρωμάτων ωμέγα-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων είναι ικανή να μειώσει τη φλεγμονή των βρόγχων ακόμη και μετά από πρόκληση αλλεργιογόνου χαμηλής δόσης».
Αυτά τα οφέλη σχετίζονται με την αύξηση της αναλογίας ωμέγα 3 προς ωμέγα 6 στις κυτταρικές μεμβράνες. Η κατανάλωση ωμέγα 3 λιπαρών οξέων οδηγεί σε σημαντική αλλαγή πορείας της σύνθεσης των λευκοτριενίων, από την εξαιρετικά φλεγμονώδη 4η σειρά των λευκοτριενίων στη λιγότερο φλεγμονώδη 5η σειρά λευκοτριενίων. Αυτή η στροφή σχετίζεται άμεσα με την ανακούφιση από τα συμπτώματα του άσθματος. Μπορεί να πάρει αρκετό χρόνο πριν να φανούν τα οφέλη, αφού απαιτείται χρόνος για να κορεστούν οι κυτταρικές μεμβράνες με ωμέγα 3 λιπαρά οξέα εις βάρος των ωμέγα 6.
Στη δυτική διατροφή έχει σημειωθεί μείωση της κατανάλωσης τροφών πλούσιων σε αντιφλεγμονώδη ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και αύξηση των προ-φλεγμονωδών ωμέγα-6 λιπαρών οξέων, μια τάση που μπορεί να συνέβαλε στην αύξηση του άσθματος και των αλλεργικών ασθενειών (8). Οι ερευνητές της μελέτης που δημοσιεύθηκε στο European Respiratory Journal αναφέρουν: «Tiw τελευταίες δύο δεκαετίες έχει σημειωθεί αύξηση στην εμφάνιση του άσθματος, του εκζέματος και της αλλεργικής ρινίτιδας στις ανεπτυγμένες χώρες. Η αύξηση αυτή είναι παράλληλη με την πτώση της κατανάλωσης κορεσμένων λιπαρών και την αύξηση της ποσότητας πολυακόρεστων λιπαρών στη διατροφή. Αυτό οφείλεται στη μείωση της κατανάλωσης ζωικών λιπών και στην αύξηση της χρήσης μαργαρίνης και φυτικών ελαίων που περιέχουν ωμέγα-6 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, όπως το λινελαϊκό οξύ. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις για μείωση της κατανάλωσης λιπαρών ψαριών που περιέχουν ωμέγα-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, όπως το εικοσαπεντανοϊκό οξύ. Σε ορισμένες χώρες υπάρχουν κοινωνικές και περιφερειακές διαφορές στην επικράτηση των αλλεργικών ασθενειών, οι οποίες συνδέονται με τις διαφορές στην κατανάλωση των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων. Το λινολεϊκό οξύ είναι πρόδρομος του αραχιδονικού οξέος, το οποίο μπορεί να μετατραπεί σε προσταγλανδίνη Ε2 (PGE2) που προάγει τη φλεγμονή, ενώ το εικοσαπεντανοϊκό οξύ αναστέλλει τον σχηματισμό της PGE2. Η PGE2 δρα στα Τ-λεμφοκύτταρα για να μειώσει τον σχηματισμό της ιντερφερόνης-γ (IFN-gamma) χωρίς να επηρεάσει τον σχηματισμό της ιντερλευκίνης-4 (IL-4). Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αλλεργικής ευαισθητοποίησης, καθώς η IL-4 προάγει τη σύνθεση της ανοσοσφαιρίνης Ε (IgE), ενώ η IFN-γ έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Οι αλλαγές στη διατροφή μπορεί να εξηγήσουν την αύξηση της εμφάνισης του άσθματος, του εκζέματος και της αλλεργικής ρινίτιδας. Οι επιδράσεις της διατροφής μπορούν να μεσολαβούν μέσω της αύξησης της σύνθεσης της προσταγλανδίνης Ε2 η οποία με τη σειρά της μπορεί να προάγει τον σχηματισμό της ανοσοσφαιρίνης Ε».
Η κατανάλωση μουρουνέλαιου μας παρέχει τα πολύτιμα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που μπορούν να μας προστατέψουν από το άσθμα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Laerum BN, Wentzel-Larsen T, et al. Relationship of fish and cod oil intake with adult asthma. Clin Exp Allergy. 2007;37:1616-1623.
2. Miyamoto S, Miyake Y, et al, Osaka Maternal and Child Health Study Group. Fat and fish intake and asthma in Japanese women: Baseline data from the Osaka Maternal and Child Health Study. Int J Tuberc Lung Dis. 2007;11:103-109.
3. Hodge L., et al., Consumption of oily fish and childhood asthma risk, MJA, 164, 137-40, 1996
4. Arm J.P., et al., The effects of dietary supplementation with fish oil lipids on the airway response to inhaled allergen in bronchial asthma, Am Rev Respiratory Dis 139, 1395-1400, 1989
5. Dry J., Vincent D., Effect of fish oil diet on asthma: Results of 1-year double-blind study, Int Arch Allergy Apply Immunol 95, 156-7, 1991
6. Mickleborough TD, Lindley MR, et al. Protective effect of fish oil supplementation on exercise-induced bronchoconstriction in asthma.. Chest. 2006;129:39-49.
7. Schubert R, Kitz R, et al. Effect of n-3 polyunsaturated fatty acids in asthma after low dose allergen challenge. Int Arch Allergy Immunol. 2009;148:321-329.
8. Black PN, Sharpe S. Dietary fat and asthma: Is there a connection? Eur Respir J. 1997;10:6-12.
Μάριος Δημόπουλος
Διατροφολόγος-Συγγραφέας, Μέλος των American Council of Applied Clinical Nutrition, American Association of Drugless Practitioners, American Association of Nutritional Consultants, Canadian Association of Natural Nutritional Practitioners, Association for Natural Medicine in Europe, Παγκύπριου Συνδέσμου Διατροφολόγων
